دشتی یا منطقه دشتی شامل: شهرستان‌های دشتی، دیر و قسمتی از جم در استان بوشهر بوده است و از زمان ساسانیان و در دوره اسلامی جزئی از ایالت فارس از توابع ولایت یا کوره اردشیر بوده است ونیز از جمله مناطق با سابقه تاریخی، قومی و فرهنگی ایران زمین است. هسته فرهنگی و اقلیمی منطقه دشتی سرزمین مندستان است که سرزمین دو طرف رودخانه مند در دو شهرستان دیر و دشتی است.
گویش دشتی ریشه در زبان باستان ایران و زبان پهلوی ساسانی دارد و از دقیق‌ترین و از نظر استقلال زبان‌های محلی از خالص‌ترین گویش‌های جنوب ایران است که اغلب کلمات اصیل فارسی در آن وجود دارد. شاخه‌های این گویش از حدود جغرافیایی دشتی گذشته، تا بنادر ثلاثه و توابع آن ادامه دارد و حتی در منطقه کوهستانی جم و ریز اغلب کلمات به صورت فصیح کتابی استعمال می‌شود. یکی از نشانه‌های اصالت گویش دشتی(منطقه دشتی) این است که هنوز واژه و لغاتی از زبان پهلوی ساسانی در آن وجود دارد.
علم و فرهنگ در منطقه دشتی پیشینه‌ای طولانی دارد و بدین سبب باید به سخن رئیس‌جمهور سابق ایران سید محمد خاتمی اشاره کرد که دشتی(منطقه دشتی) را نگین فرهنگی جنوب نامیدند. علت این مسئله را می‌توان در وجود مشاهیر و بزرگانی دانست که این منطقه تاریخی در طول تاریخ به جامعهٔ ایران ارائه داده‌است. وجود مدارس کهن در این منطقه قدمتی نزدیک به یک و نیم قرن پیش دارد.
از خیل عالمان، شاعران،نویسندگان و شخصیتهای اجتماعی برخاسته از دیار دشتی می توان به بزرگانی همچون :
§ آیت الله شیخ عبدالنبی بحرانی بردخونی دشتی عالم مجتهد و موسس مدارس علوم دینی در بردخون و بلاد دشتی
§ آیت الله سیدعلی‌نقی حسینی دشتی‌میانخره‌ای
§ آیت الله حاج میرزا احمد گنخکی دشتی
§ آیت الله میرزا ابراهیم دشتی(منهاج)
§ غلامرضا دادبه مشهور به (جانسوز) ایرانشناس، نویسنده و استاد موسیقی و آواز ایرانی
§ میرزا محمد جعفر خان حقایق نگار خورموجی (کسی که مرگ امیر کبیر را فاش کرد)
§ سید بهمنیار حسینی متخلص به مفتون و مشهور به مفتون بردخونی(مفتون دشتی)
§ محمدعلی دشتی متخلص به فایز و مشهور به فایز دشتی
§ محمدخان دشتی، از خوانین دشتی و از شعرای دورهٔ ناصرالدین شاه
§ سید محمد طاهر شهریاری متخلص به شفیق شاعر و روحانی
§ خالوحسین فولادی بردخونی دشتی از مبارزان نبرد با دولت انگلیس و از همرزمان رئیس‌علی دلواری
اشاره نمود.